Split, drugie co do wielkości miasto w Chorwacji, które łączy w sobie fascynującą historię sięgającą czasów rzymskich z nowoczesnym, tętniącym życiem nadmorskim kurortem. To miasto, gdzie 1700-letnie zabytki harmonijnie współistnieją z kawiarniami, restauracjami i sklepami, tworząc unikalne miejsce, które zachwyca turystów z całego świata.
Pałac Dioklecjana to bez wątpienia najważniejszy zabytek Splitu i jeden z najlepiej zachowanych obiektów architektury rzymskiej na świecie. Zbudowany na przełomie III i IV wieku jako rezydencja emerytowanego cesarza rzymskiego Dioklecjana, dziś stanowi serce starego miasta i jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Ten monumentalny kompleks o powierzchni około 30 000 metrów kwadratowych nie jest typowym pałacem-muzeum, ale żywym organizmem miejskim, w którym mieszka około 3000 osób. Spacerując po jego wąskich, brukowanych uliczkach, odkrywamy niezwykłe połączenie architektury rzymskiej, średniowiecznej i renesansowej.
Perystyl to centralny plac pałacu, otoczony kolumnami z czerwonego granitu, gdzie niegdyś cesarz Dioklecjan wygłaszał mowy do poddanych. Dziś jest to jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc w Splicie, gdzie często odbywają się występy a cappella wykorzystujące niezwykłą akustykę tego miejsca. To również punkt, w którym rozpoczyna się lub kończy większość wycieczek po Splicie.
Pałac Dioklecjana ma kształt nieregularnego czworoboku, a każdy z jego czterech murów posiada bramę usytuowaną w centrum ściany:
Westybul to imponujący hol cesarski z otwartą okrągłą kopułą, który prowadzi z Perystylu do prywatnych apartamentów cesarza. To miejsce o niezwykłej akustyce, gdzie często można usłyszeć występy lokalnych grup wokalnych wykonujących tradycyjne dalmackie pieśni a cappella, co tworzy niezapomniane wrażenia dla odwiedzających.
Podziemia Pałacu Dioklecjana to fascynująca sieć korytarzy i sal, które pierwotnie służyły jako pomieszczenia gospodarcze i magazynowe. Dziś są one doskonale zachowane i częściowo zamienione w obszar handlowy, gdzie można kupić lokalne pamiątki. Fani serialu "Gra o Tron" rozpoznają te przestrzenie jako miejsce, gdzie Daenerys trzymała swoje smoki w Meereen.
Katedra św. Dujama (chorw. Katedrala Svetog Duje) to jeden z najbardziej niezwykłych kościołów na świecie, ponieważ pierwotnie był to mauzoleum cesarza Dioklecjana - prześladowcy chrześcijan. W VII wieku budowla została przekształcona w katedrę chrześcijańską, co stanowi fascynujący paradoks historyczny - miejsce spoczynku prześladowcy stało się świątynią religii, którą zwalczał.
Katedra jest uważana za najstarszą katolicką katedrę na świecie, która pozostaje w użyciu w swojej oryginalnej strukturze, bez gruntownej renowacji w późniejszym okresie. Wnętrze katedry zachwyca bogactwem detali architektonicznych, w tym ołtarzami św. Anastazego i św. Dujama, patrona Splitu, który został ścięty w pobliskiej Salonie w 304 roku.
Dzwonnica katedry św. Dujama jest jednym z symboli Splitu i dominującym elementem panoramy miasta. Jej budowa rozpoczęła się około 1100 roku i trwała ponad 300 lat. Wspinaczka na szczyt 57-metrowej dzwonnicy wymaga pokonania około 200 stopni, ale wysiłek jest nagradzany niezapomnianym panoramicznym widokiem na Split, okoliczne wyspy i Adriatyk.
Świątynia Jowisza, obecnie funkcjonująca jako baptysterium św. Jana Chrzciciela, to kolejny fascynujący przykład transformacji budowli pogańskiej w chrześcijańską. Zbudowana między 295 a 305 rokiem n.e., była pierwotnie poświęcona Jowiszowi, którego cesarz Dioklecjan uważał za swojego "boskiego ojca".
Wewnątrz świątyni znajduje się posąg św. Jana Chrzciciela autorstwa wybitnego chorwackiego rzeźbiarza Ivana Meštrovicia, który zastąpił dawny posąg Jowisza. Szczególną uwagę zwraca imponujące sklepienie kolebkowe z kasetonami oraz sarkofagi dwóch arcybiskupów.
Przed wejściem do świątyni stoi jeden z dwunastu sfinksów, które Dioklecjan sprowadził z Egiptu. Ten konkretny sfinks został pozbawiony głowy, prawdopodobnie przez chrześcijan, którzy uważali go za pogański symbol.
Riva to tętniąca życiem nadmorska promenada, która ciągnie się wzdłuż południowych murów Pałacu Dioklecjana. Ta elegancka przestrzeń publiczna, obsadzona palmami i wyłożona białymi płytami o wymiarach 1,5 x 1,5 metra (nawiązującymi do starożytnych rzymskich miar), jest prawdziwym sercem współczesnego Splitu.
Promenada jest ulubionym miejscem spotkań zarówno mieszkańców, jak i turystów, którzy spędzają tu godziny w licznych kawiarniach i restauracjach, obserwując życie miasta i podziwiając widok na port i Adriatyk. Riva jest również miejscem organizacji wielu wydarzeń kulturalnych i festiwali.
Wzgórze Marjan, często nazywane "zielonymi płucami Splitu" lub "świętym wzgórzem", stanowi naturalną oazę na półwyspie położonym na zachód od starego miasta. To miejsce o wyjątkowym znaczeniu dla mieszkańców Splitu, oferujące niezwykłą harmonię między naturą a miastem.
Wzgórze pokryte jest gęstym lasem sosnowym i przecinają je liczne ścieżki spacerowe i trasy biegowe. Z kilku punktów widokowych rozciągają się spektakularne panoramy Splitu, okolicznych wysp i błękitnego Adriatyku.
Jednym z najlepszych punktów widokowych na wzgórzu Marjan jest Prva Vidilica Na Marjanu, do którego można dotrzeć, idąc ulicą Sperun Ulica na zachód od Rivy, a następnie schodami w górę ulicą Senjska Ulica. Ten punkt oferuje wspaniały widok na miasto bez konieczności długiego marszu na szczyt wzgórza.
Na wzgórzu znajdują się również liczne kaplice i pustelnie, a także pozostałości średniowiecznego cmentarza żydowskiego, co dodaje temu miejscu dodatkowego wymiaru historycznego i kulturowego.
Choć Pałac Dioklecjana stanowi najważniejszą część starego miasta, warto również odkryć urokliwe zakątki poza jego murami.
Plac Ludowy, znany również jako Pjaca, to serce starego miasta poza murami pałacu. Otoczony jest kawiarniami i restauracjami, a jedną z jego atrakcji jest stary zegar miejski. To doskonałe miejsce, by zatrzymać się na kawę i obserwować codzienne życie mieszkańców Splitu.
Varoš to jedna z najstarszych dzielnic Splitu, położona na południowym zboczu wzgórza Marjan, na północny zachód od Pałacu Dioklecjana. Ta urokliwa okolica powstała w XVII wieku jako osada rolników i rybaków. Dziś zachwyca tradycyjnymi kamiennymi domami z charakterystycznymi zielonymi drewnianymi okiennicami i tworzy malowniczy kontrast dla monumentalnej architektury pałacu.
Monumentalny posąg Grgura Ninskiego (Grzegorza z Ninu), autorstwa wybitnego chorwackiego rzeźbiarza Ivana Meštrovicia, przedstawia biskupa z X wieku, który walczył o prawo do używania starochorwackiego języka w liturgii zamiast łaciny. Według lokalnej tradycji, potarcie lewego kciuka posągu przynosi szczęście i gwarantuje powrót do Splitu. Nie dziwi więc, że kciuk jest wypolerowany do połysku przez niezliczone dłonie turystów i mieszkańców.
Aby poczuć autentyczną atmosferę Splitu, warto zajrzeć na lokalne targowiska, które tętnią życiem od wczesnych godzin porannych. Pazar, położony tuż przy wschodnim murze Pałacu Dioklecjana, to kolorowy targ warzywny, gdzie miejscowi kupują świeże owoce, warzywa, zioła i kwiaty prosto od rolników. Z kolei Peskarija, czyli targ rybny, oferuje szeroki wybór darów Adriatyku i pozwala podejrzeć codzienne rytuały mieszkańców związane z zakupami świeżych ryb i owoców morza.
Split jest popularnym celem turystycznym, szczególnie w miesiącach letnich (maj-sierpień), kiedy temperatury są idealne do korzystania z plaż i życia nocnego. Jeśli chcesz uniknąć tłumów, rozważ wizytę w kwietniu, wrześniu lub październiku - w tych miesiącach większość turystów już opuściła miasto, a Morze Adriatyckie jest nadal wystarczająco ciepłe do pływania.
Chociaż główne atrakcje kulturalne i historyczne Splitu można zobaczyć w ciągu 3 dni, warto rozważyć dłuższy pobyt, aby w pełni cieszyć się słonecznymi plażami i atmosferą miasta.
Split jest miastem kompaktowym, a większość atrakcji znajduje się w odległości spaceru od siebie. Jeśli planujesz poruszać się poza głównym centrum, możesz skorzystać z transportu publicznego - bilet 24-godzinny kosztuje około 4 EUR, a 72-godzinny około 10 EUR.
Chociaż można zwiedzać Split na własną rękę, wynajęcie przewodnika do Pałacu Dioklecjana jest dobrym pomysłem. Ekspert ożywi pałac, opowiadając historie stojące za miejscami, które oglądasz, i wskaże wiele perełek, które prawdopodobnie przeoczyłbyś podczas samodzielnego zwiedzania.
Centralne położenie Splitu czyni go idealną bazą wypadową do odkrywania Dalmacji. Stąd można łatwo dotrzeć do wysp Hvar, Brač, Vis i Šolta, spędzić dzień zwiedzając Trogir i ruiny rzymskie w Salonie, aktywnie spędzić czas w Omišu lub odwiedzić Parki Narodowe Krka i Plitwickie Jeziora.
Split to miasto, które oferuje niezwykłe połączenie historii, kultury, przyrody i nadmorskiego wypoczynku. Od monumentalnego Pałacu Dioklecjana, przez malownicze wzgórze Marjan, po tętniącą życiem promenadę Riva i piaszczyste plaże - każdy znajdzie tu coś dla siebie. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem historii, poszukiwaczem przygód, czy po prostu chcesz odpocząć nad morzem, Split z pewnością Cię oczaruje swoim niepowtarzalnym urokiem i atmosferą.
Miasto to jest żywym dowodem na to, jak harmonijnie mogą współistnieć różne epoki i kultury, tworząc miejsce, które zachwyca, inspiruje i pozostaje w pamięci na długo po zakończeniu podróży. Nie bez powodu Split staje się coraz popularniejszym celem turystycznym - to prawdziwa perła Adriatyku, którą warto odkryć na własne oczy.
Pamiętaj, że choć Split można zwiedzić w kilka dni, to prawdziwe poznanie tego fascynującego miasta wymaga czasu, otwartości i chęci zagłębienia się w jego bogatą historię i kulturę. Pozwól sobie na zagubienie się w wąskich uliczkach starego miasta, na delektowanie się lokalną kuchnią i na odkrywanie mniej znanych zakątków - to właśnie te doświadczenia tworzą najcenniejsze wspomnienia z podróży.
